Autonomia uczelni
Zmiany, zmiany, zmiany, czyli słowa, które przez kolejne miesiące nie będą schodziły z ust pracowników Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz przede wszystkim każdego członka społeczności akademickiej. Przyczyną całego zamieszania jest proponowana przez Wicepremiera Jarosława Gowina całkiem nowa Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, która nie tylko gromadzi i systematyzuje przepisy obowiązujące obecnie w licznych aktach prawnych, ale i wprowadza rozwiązania, które mają poprawić stan szkolnictwa wyższego i sprawić, że polskie uczelnie staną się bardziej konkurencyjne w Europie i świecie.
457 artykułów i 175 stron projektu, dużo nowości i jeszcze więcej opinii na ich temat. Parlament Studencki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie zdecydował się na cykliczną publikację informacji o planowanych zmianach, które dotkną władze, pracowników, studentów i uczniów z ambicjami rekrutacji na studia wyższe. Pierwszym z tematów, który przedstawimy jest autonomia uczelni, czyli w jakim zakresie jednostki i ich władze będą ograniczane, a w jakich uzyskają możliwości do samodzielnego kształtowania celów i obszarów rozwoju.
ORGANY
Ustawa przewiduje powstanie nowego organu uczelni, jakim będzie rada uczelni. W myśl art. 20 projektu ponad 50% składu mają stanowić osoby spoza uczelni, zatem rada, jako centralny organ w większości reprezentowana będzie przez wybitne osoby należące do kręgu środowiska społeczno-gospodarczego. W jaki sposób stworzenie nowego kolegium i jego skład przekładają się na niezależność uczelni? Władze samodzielnie będą decydowały o tym, kto zajmie stanowisko w radzie, a w konsekwencji, jakie sektory, dziedziny będą kształtowały politykę całej instytucji.
Przykład: Jeśli Pan Jan Kowalski, prezes firmy X, lidera w branży finansowej, zostanie członkiem rady uczelni ekonomicznej, będzie mógł bezpośrednio zadbać o dostarczenie studentom możliwości rozwoju i nabycia odpowiednich kompetencji, by stali się konkurencyjni na rynku pracy. Wiedza i doświadczenie, które posiada wpłyną na zwiększoną efektywność edukacji przyszłych pracowników.
W niedalekiej przyszłości możemy się spodziewać spekulowania, jakie osobistości wspomogą dalszy rozwój polskich uczelni i w jakim kierunku ich działalność będzie zmierzać.
ORDYNACJA
W dalszym ciągu osoby na poszczególne stanowiskabędą wybierane przez wspólnotę akademicką. Interesariusze zewnętrzni wskazywani będą przez senat uczelni, co pozytywnie wpłynie na zarządzanie jednostką. Kandydata na stanowisko rektora będzie wskazywała nowo powstała rada uczelni, a wybierać kolegium elektorów. Znacząca jest tu rola rady, jako organu złożonego z członków również spoza społeczności uczelni. Wskazanie przez nią kandydata łączyć będzie zarówno interesy wewnętrzne jak i zewnętrzne jednostki. Rektorom zostaną przydzielone nowe kompetencje, które będą jednoznacznie oddzielone od zadań senatu uczelni. Przykładowo, obecnie odpowiedzialność rektora jest bardzo duża, zaś możliwość wpływu na decyzje znacznie ograniczona.
OCENA UCZELNI
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosław Gowin: „to uczelniom, a nie ich jednostkom organizacyjnym, będą przypisane uprawnienia do prowadzenia studiów i nadawania stopni naukowych. To uczelnie, a nie wydziały, będą przedmiotem ewaluacji w przekroju poszczególnych dyscyplin”.
Czynnikiem, który ma zapobiec konkurencji między wewnętrznymi jednostkami uczelni ma być ocena jakości kształcenia i dorobku naukowego uczelni, jako całości. Zgodnie z Ustawą 2.0, ewaluacji będą poddawane konkretne dyscypliny. Zaskutkuje to weryfikacją dotychczasowego dorobku jednostki, wyodrębniając dyscypliny zasobniejsze w publikacje naukowe, badania i takie, które zaniżają jej średni dorobek i poziom edukacyjny. Dodatkowo, to uczelnia, a nie, jak obecnie wydziały, uprawniona będzie do prowadzenia studiów i nadawania stopni naukowych.
Modernizacja systemu oceniania uczelni odzwierciedli się zmianie sposobu zarządzania nią- zamiast konkurencji między wydziałami zaobserwujemy współpracę poszczególnych dyscyplin naukowych, co wpłynie przede wszystkim na wzrost jakości kształcenia.
FINANSOWANIE UCZELNI
Kolejną zmianą jest łatwiejsze zarządzanie strumieniami finansowania uczelni, która będzie mieć większą swobodę oraz elastyczność zarządzania środkami pieniężnymi. Jak dotąd uczelnia publiczna może otrzymywać środki finansowe z kilkudziesięciu źródeł, co niestety jest skomplikowane i nieczytelne w przypadku jakichkolwiek weryfikacji i oceniania. Ustawa 2.0 zakłada, że uczelnia wyższa będzie mogła otrzymać nie więcej niż 10 strumieni finansowych, jednak zmiana ta ma służyć głównie sprawniejszemu zarządzaniu przepływami. W gospodarowaniu środkami projektodawca daje większą swobodę uczelniom, zatem niezależnie będą decydować, na jakie cele przeznaczą pozyskane środki.
REKRUTACJA
Nowinką, która wzbudziła ogromne zainteresowanie jest wprowadzenie możliwości przeprowadzenia egzaminu wstępnego na studiach. Wiele osób błędnie dostrzegało w tym powrót do systemu sprzed kilkunastu lat, kiedy jednym z warunków pozytywnego rozpatrzenia aplikacji na uczelnię wyższą było zdanie egzaminu wstępnego. W projekcie Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ta kwestia została poruszona w art. 74 ust.4, który dopuszcza możliwość przeprowadzenia przez uczelnię egzaminu, jednak na zasadzie dodatkowego elementu w procesie rekrutacji. Wynik nie może stanowić więcej niż 50% łącznego wyniku możliwego do uzyskania w toku rekrutacji, co podkreśla nadobowiązkowy charakter egzaminu.
To autonomiczna decyzja uczelni. Od jednostki zależy, czy taka forma rekrutacji zostanie zastosowana. Władze decydują również o samej treści, która będzie weryfikowała wiedzę kandydatów, co z pewnością przełoży się na jakość całego procesu wyłaniania przyszłych studentów.
Przykład: Egzamin przeprowadzany przez uczelnię ekonomiczną wyłoni osoby zainteresowane tą tematyką, z minimalną wiedzą o prawach, zależnościach tej dziedziny. Taka baza wyjściowa ułatwi kształcenie przyszłych ekspertów w ekonomii.
REGULACJE
Zwiększy się również swoboda przy ustalaniu wewnętrznego prawa uczelni. Statut – najważniejszy wewnętrzny akt uczelni regulujący podstawowe kwestie związane z jej funkcjonowaniem, zgodnie z “Konstytucją dla Nauki” ma zyskać większą wagę. Zagadnienia, które obecnie uwzględnione są w ustawach i aktach wykonawczych znajdą się w treści samego statutu, natomiast sama ustawa zawierać będzie najistotniejsze kwestie regulujące cały system szkolnictwa wyższego. Artykuł 35 projektu wymienia treści, które muszą znaleźć się w dokumencie, jednak przewidziano kwestie, które uczelnia dodatkowo może w nim określić, uwzględniając przy tym jej specyfikę.
Oprócz wymienionych w art. 18 organów uczelni, dokument może przewidywać powołanie dodatkowych kolegiów, wspierających organy obligatoryjne. Co więcej, niektórym z nich może określić zadania, które ustawowo nie są uwzględnione. Statut może również zawierać: szczegółowy podział roku akademickiego w ramach semestru, decyzję o tym, czy wykłady mają charakter otwarty lub nie, wymagania do objęcia konkretnego stanowiska dla nauczycieli akademickich.
Jak podkreśla samo Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – statut, jako podstawowy dokument regulujący funkcjonowanie uczelni “wzmocni autonomię, dając uczelniom większą swobodę m. in. w określaniu własnych struktur organizacyjnych, ale tym samym zwiększa odpowiedzialność za jakość kształcenia i działalność naukową.”
Konstytucja dla Nauki, jak podkreśla Ministerstwo i środowisko akademickie została przygotowana w porozumieniu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Kongresy organizowane w całej Polsce, konsultacje, współpraca Parlamentu Studentów RP w procesie tworzenia ustawy, w końcu długi okres całości procesu przygotowania jej treści podkreślają staranne tworzenie aktu, które przez kolejne lata wpływać będzie na szkolnictwo wyższe w Polsce.
Rekrutacja na rok akademicki 2017/2018 oraz opublikowany niedawno wykaz kategorii naukowych jednostek naukowych z ocenami działalności, wskazują na rozpoczęty już proces wdrażania zmian. Znajomość podstawowych praw i obowiązków oraz planowanych modernizacji pomogą każdemu studentowi uniknąć niepotrzebnych komplikacji i utrudnień. Rzeczywistość, do której społeczność zdążyła się już przyzwyczaić, przeżywa ogromną ewolucję, dlatego zapraszamy do śledzenia kolejnych artykułów Parlamentu Studenckiego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie z cyklu poświęconego reformie szkolnictwa wyższego i Ustawie 2.0.
Autorzy:
Magdalena Graca
Małgorzata Wcisło
Biografia
2. http://konstytucjadlanauki.gov.pl/podsumowanie-zmian/ustroj-nauki-i-szkolnictwa-wyzszego
