Wartość studiów – ustawa 2.0
Wartość studiów w świetle ustawy 2.0
Często słyszysz wyrażenia typu: “Studia są dla każdego.”, a rodzice lub dziadkowie mówią: “Te wasze dyplomy nie są nic warte, kiedyś to były studia…”. Czy tak rzeczywiście jest? Czy ustawa 2.0 zmieni coś w tej kwestii? Nad wartością studiów zastanowimy się w tym miesiącu.
Dane statystyczne nie pozostawiają wątpliwości, że obecnie w Polsce mamy do czynienia z masowością studiów. Mimo, że liczba studentów systematycznie maleje, co jest bezpośrednio związane z niżem demograficznym, to odsetek wszystkich uczniów szkół średnich, którzy decydują się kontynuować naukę i zdobywać wyższe wykształcenie jest coraz wyższy. Według szacunków OECD, aż 42% młodych Polaków rozpoczęło lub rozpocznie w przyszłości studia magisterskie, co jest najwyższą wartością wskaźnika wśród wszystkich analizowanych państw. Wiele osób uważa, że masowość przyczynia się do obniżenia poziomu kształcenia[1].
W badaniu z 2016 roku 45% dorosłych Polaków (w wieku 18-69 lat) przyznało, że bierze udział w kształceniu, zarówno formalnym, jak i nieformalnym[2]. Analiza struktury wykształcenia w Polsce przyniosła wyniki zaprezentowane na poniższym wykresie[3]. Mimo niewielkiego upływu czasu, wyraźnie widać tendencję do zwiększania się liczby osób decydujących się na zdobywanie wykształcenia wyższego.
Źródło:http://stat.gov.pl/o
W maju 2017 roku CBOS przeprowadziło badanie dotyczące opinii Polaków na temat wyższego wykształcenia. Odpowiedzi na pytanie o ogólny poziom edukacji na uczelniach przedstawiały się następująco:
Źródło: Raport z badania dotyczącego studiowania w Polsce, dostęp z dnia 20.03.2018: http://www.cbos.pl/
Odpowiedzi respondentów na pytanie, jaką wartość ma dyplom ukończenia studiów na ryku pracy, przedstawia wykres poniżej.
Źródło: Raport z badania dotyczącego studiowania w Polsce, dostęp z dnia 20.03.2018: http://www.cbos.pl/
Wyniki badania pozwalają stwierdzić, że zdecydowana większość Polaków uważa, że kształcenie na uczelniach jest powszechne i studiować może każdy. Połowa społeczeństwa utrzymuje, że dyplom stanowi wartość na rynku pracy. Jednakże, ponad połowa ankietowanych popiera pomysł zmniejszenia liczby studentów przypadających na jednego wykładowcę, co może świadczyć o oczekiwaniu zwiększenia elitarności i podniesienia jakości kształcenia wyższego w Polsce[4].
Mimo takich nastrojów wśród Polaków, absolwenci z dyplomem ukończenia studiów nie mają problemów ze znalezieniem pracy. Wskaźnik bezrobocia wśród absolwentów jest niższy, niż wśród osób z wykształceniem podstawowym, średnim czy zawodowym. Absolwenci po obronie zazwyczaj szybko znajdują pracę: według danych z systemu badania Ekonomicznych Losów Absolwentów 60% z nich znajduje pracę w ciągu dwóch miesięcy[5]. Warto zaznaczyć, że w systemie zbierane są informacje dotyczące czasu poszukiwania pracy, bezrobocia oraz zarobków absolwentów danych kierunków oraz poszczególnych uczelni, które niejednokrotnie również prowadzą własne statystyki.
Plan reformy kształcenia wyższego od początku zakłada poprawę jakości nauczania i staranie o rozwój polskiej nauki. Dla zwiększenia wartości studiów planowane jest (lub było) podjęcie wielu działań, a między innymi opisane poniżej.
- Ograniczenie liczby studentów przypadających na jednego wykładowcę.
Jeden z bardziej kontrowersyjnych pomysłów dotyczących reformy. Ministerstwo zakłada wyznaczenie granicy ilości studentów przypadających na wykładowcę na poziomie 11-13 na każdej uczelni, niezależnie od jej rodzaju, co znacznie zmniejszy limit przyjęć na studia - Wydłużenie czasu trwania studiów niestacjonarnych – nie zostanie zrealizowane.
Wobec powszechnego przekonania, że kształcenie na studiach niestacjonarnych ma niższą jakość, planowane było wydłużenie ich trwania, dla wyrównania poziomu oraz wartości dyplomu ukończenia studiów prowadzonych zaocznie, względem dziennych. Z powodu licznych sprzeciwów, Ministerstwo wycofało się z tego pomysłu w styczniu 2018 roku. - Przyjmowanie kandydatów na studia na podstawie wyników egzaminu maturalnego lub egzaminu wstępnego.
Ustawa 2.0 pozostawia uczelniom autonomię decyzji dotyczącej kryterium przyjęcia na studia, zakładając możliwość przeprowadzenia egzaminów wstępnych, z zastrzeżeniem, że wynik tego egzaminu nie może być wyższy niż 50% wszystkich punktów możliwych do zdobycia podczas rekrutacji. - Zmiana systemu studiów doktoranckich, sposobu awansowania i nadawania stopni naukowych.
Reforma ma zachęcić absolwentów studiów drugiego stopnia do podejmowania dalszej pracy naukowej. Każdy doktorant będzie otrzymywał stypendium, w wysokości 110% minimalnego krajowego wynagrodzenia, a po pozytywnym ukończeniu danego semestru kwota ta będzie wzrastać. Ustawa zakłada ułatwienie otrzymania awansu, gdyż aby uzyskać stopień profesora nadzwyczajnego nie będzie konieczny stopień doktora habilitowanego, a wystarczą szczególne osiągnięcia. Przy zmniejszeniu formalności związanych z uzyskaniem stopni naukowych, jakość rozpraw ma być wyższa. - Systematyczna ocena działalności uczelni, pracowników naukowych i studentów.
Konstytucja dla nauki zakłada bardziej wnikliwą ocenę działalności zarówno całej uczelni, poszczególnych pracowników jak również studentów.
Organami odpowiedzialnymi za ewaluację uczelni będą: Polska Komisja Akredytacyjna i Komitet Ewaluacji Nauki. Ocena jakości nauczania będzie przyznawana w pięciu kategoriach, od najlepszej kolejno: A+, A, B+, B, C. Wyniki oceny będą podawane do publicznej informacji. Zależeć od niej będzie wysokość dotacji przyznanej z budżetu państwa oraz możliwości podejmowania decyzji przez uczelnię (np. o uruchomieniu nowego kierunku studiów) bez konsultacji z Ministerstwem.
Wykładowcy będą poddawani ocenie okresowej, nie rzadziej niż raz na 4 lata. Kryteria oceny określać ma rektor, we współpracy ze związkami pracowników, samorządem studentów i doktorantów. Dwie negatywne oceny okresowe pod rząd będą skutkować zwolnieniem z pracy na uczelni. Zgodnie z ustawą, uczelnia ma obowiązek umożliwić studentom ocenę pracy nauczyciela akademickiego minimum raz w roku oraz wziąć te wyniki pod uwagę przy ocenie okresowej.
Również studenci będą podlegać bardziej rygorystycznej ocenie. Brak postępów w nauce, nieobecności na obowiązkowych zajęciach, niezaliczenie semestru będą skutkowały skreśleniem z listy studentów. Studenci będą bardziej wnikliwie rozliczani, bez przyzwolenia na niedostosowanie się do terminów dopełniania obowiązków i formalności.
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosław Gowin przyznawał wielokrotnie, że celem wprowadzanych zmian jest podniesienie jakości kształcenia na uczelniach, które może zostać osiągnięte przez brak przyzwolenia na niską jakość dydaktyki na uczelniach, zarówno po stronie wykładowców, jak i studentów; ułatwienie osiągania stopni naukowych i awansów na uczelniach oraz zachęcaniem do podejmowania prac naukowo-badawczych. Jednak czy planowane zmiany przyniosą oczekiwany skutek, przekonamy się po upływie co najmniej kilku lat.
Autor:
Anna Tracz
Źródła:
- Projekt ustawy: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12303102/12458849/12458854/dokument326742.pdf
- [1],[4] Raport z badania dotyczącego studiowania w Polsce: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_062_17.PDF
- [3] Raport GUS „Kapitał ludzki w Polsce w latach 2011-2016”:
http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/inne-opracowania-zbiorcze/kapital-ludzki-w-polsce-w-latach-2012-2016,8,6.html - [2] Raport GUS: „Kształcenie dorosłych w 2016 roku”:
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/ksztalcenie-doroslych-w-2016-roku,14,1.html - http://konstytucjadlanauki.gov.pl/
- https://www.uczelnie.net/system-prawo-i-reformy/5574-reforma-szkolnictwa-wyzszego-najwazniejsze-zalozenia
- http://www.nauka.gov.pl/aktualnosci-ministerstwo/konstytucja-dla-nauki-po-konsultacjach-jaroslaw-gowin-prezentuje-efekt-kolejnych-czterech-miesiecy-prac-nad-reforma.html
- [5] https://www.zadluzenia.com/artykul/studenci-szybko-zaczynaja-prace-po-studiach/
