Działalność naukowa w świetle ustawy 2.0

Działalność naukowa

 

Ograniczenie regulacji ustawowych w odniesieniu do ustroju szkół wyższych wiąże się ze zwiększeniem odpowiedzialności za jakość kształcenia oraz działalność naukową. Według Jarosława Gowina, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego: „Zasady ewaluacji działalności naukowej powinny być bodźcem do prowadzenia istotnych badań i zachęcać do podejmowania prawdziwych wyzwań naukowych. Dlatego zmiany w obecnych zasadach parametryzacji są niezbędne. Problemem obecnych regulacji prawnych jest również rozdrobnienie dyscyplin naukowych. Żeby wydobyć potencjał polskich naukowców powinniśmy odejść od wąskich podziałów. Z tego powodu proponujemy konsolidację dyscyplin naukowych w Polsce. Co najważniejsze reforma przewiduje stworzenie silnego wsparcia finansowego dla badań naukowych poprzez uruchomienie tzw. inicjatyw doskonałości.”

 

Łączenie dyscyplin naukowych

 

Rozdrobniona klasyfikacja obszarów wiedzy, dziedzin oraz dyscyplin jest źródłem problemów w prowadzeniu interdyscyplinarnych badań naukowych. Dotychczas było 8 obszarów wiedzy, 22 dziedziny nauki i sztuki oraz 102 dyscypliny. Na potrzeby systemu szkolnictwa wyższego oraz nauki nowa klasyfikacja będzie oparta na klasyfikacji OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) w celu dostosowania do standardów zagranicznych. Zmiana ta zakłada około 40 dyscyplin zgodnych z bazą OECD, dodatkowo dyscypliny artystyczne.

 

Polityka naukowa

 

Konstytucja dla Nauki zakłada przyjęcie jednolitego dokumentu określającego politykę naukową obejmującą obszar badań naukowych i szkolnictwa wyższego jako komplementarnych elementów. Nowa ustawa tworzy nową instytucję – Radę Doskonałości Naukowej. Celem nowopowstałej Rady jest działalność poprawiająca rozwój kadry naukowej zgodnie z panującymi standardami jakości badań wymaganych do uzyskania stopni naukowych i tytułu naukowego. Docelowo, Rada Doskonałości Naukowej ma zastąpić Centralną Komisję ds. Stopni i Tytułów Naukowych. Kadencja w nowej Radzie będzie trwała 4 lata, a członkowie będą wybierani przez osoby posiadające stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora reprezentującego daną dyscyplinę. Warunkiem członkostwa będzie znaczący oraz aktualny dorobek naukowy, a każda z dyscyplin będzie reprezentowana przez trzy osoby posiadające stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora. RDN będzie wyznaczać kandydatów na recenzentów w liczbie trzykrotnie przewyższającej liczbę recenzentów, następnie przeprowadzone będzie losowanie.

Pierwsza kadencja Rady Doskonałości Naukowego rozpocznie się 1 czerwca 2019 i zakończy 31 grudnia 2023 roku.

 

Jakość działalności naukowej

 

W wyniku reformy kryteria uwzględniane przy ewaluacji zostaną ograniczone. Zamiast dotychczasowych czterech kryteriów, które były podzielone na liczne kryteria szczegółowe, będą uwzględniane jedynie trzy:

– poziom naukowy prowadzonych badań naukowych lub prac rozwojowych,

– efekty działalności naukowej,

– wpływy działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki.

Te trzy kryteria będą odpowiednio mierzone przez jakość publikacji w ramach oceny parametrycznej oraz liczbą patentów, ilość środków finansowych pozyskanych z zewnętrznych źródeł finansowania oraz przez ocenę ekspercką.

Kategoria B, która jest wykorzystywana obecnie, jest bardzo obszerna. Obejmuje ona jednostki naukowe niewiele gorsze od jednostek z kategorii A, ale również jednostki o wiele słabsze pod względem jakości działalności naukowej. Ustawa 2.0 zakłada zwiększenie liczby kategorii naukowych do 5 (dotychczas jest 4). Dodana zostanie kategoria B+. Zamiast oceniać jednostkę naukową, co prowadziło do problemów z oceną jednostek prowadzących działalność interdyscyplinarną, oceniania będzie cała uczelnia w ramach poszczególnych dyscyplin. Kategoria naukowa w danej dyscyplinie będzie oceną całej uczelni w tej dyscyplinie.

Konstytucja dla nauki zakłada również koniec z tzw. „punktozą”. „Punktoza” wiąże się z obecnym systemem punktowania osiągnięć w czasopismach naukowych. Dotychczas, publikacja przeciętnych lub słabych artykułów naukowych czasem mogła przewyższać liczbę punktów, które można uzyskać za mające istotne znaczenie publikacji w renomowanych polskich i zagranicznych czasopismach. Zwrócona została uwaga na to, że artykuły z polskimi afiliacjami relatywnie częściej publikowane są w czasopismach o niższym wpływie na dzisiejszą naukę. Jak wspomnianą „punktozę” zwalczyć? Ustawa 2.0 wymusza wydanie listy czasopism, w której liczba punktów za publikacje w najlepszych czasopismach będzie zdecydowanie wyższa niż w czasopismach o niższej renomie. Głównym celem takich działań jest zachęcenie do prowadzenia badań, które mają wysoki wkład do rozwoju nauki. Dzięki temu opłacalne będzie publikowanie mniejszej ilości artykułów o wysokiej wartości naukowej niż wielu, ale o niskiej wartości.

 

Nowością jest również Komisja Ewaluacji Nauki, które docelowo ma zastąpić dotychczasową Komisję Ewaluacji Jednostek Naukowych. Jej głównym zadaniem będzie ewaluacja działalności naukowej podmiotów prowadzących działalność naukową oraz ewaluacja szkół doktorskich. W skład nowej komisji będzie wchodzić w sumie 35 osób. Komisja Ewaluacji Nauki będzie odpowiadać za ewaluację szkół doktorskich.

Ponadto, Polska Komisja Akredytacyjna będzie prowadzić działalność analityczną oraz szkoleniową. Do jej zadań będzie również należało upowszechnianie praktyk w zakresie jakości kształcenia.

Wprowadzane zmiany będą miały również wpływ na uprawnienia do nadawania stopni. Jednostki posiadające uprawnienia do nadawania stopnia doktora lub doktora habilitowanego i posiadają kategorię naukową „C” lub nie posiadają jej wcale, utracą uprawnienia do nadawania stopni.

Patrycja Raimbaev

 

Źródła:

https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12303102/12458849/12458854/dokument326742.pdf

https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2017_10/4950c67f83e039c347667e77bcbdcfef.pdf

https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2017_02/c581ef6ee8f27b8031bf7f11a40ab58a.pdf